BE s’pranon më “Kuaj Troje”: Pse anëtarësimi në Union nuk do jetë i lehtë
Komisionerja e Zgjerimit të BE-së, Marta Kos, deklaroi për “Financial Times” se nuk dëshiron të kujtohet si komisionerja që solli në Union vende që mund të bëhen “kuaj trojanë” pas disa vitesh anëtarësimi.
Sipas një propozimi të ri nga Komisioni Evropian, anëtarët e rinj të Bashkimit Evropian mund të kalojnë një lloj “periudhe prove” për disa vite dhe madje të përjashtohen nga blloku nëse shkelin standardet demokratike. Ky qëllim synon parandalimin e shfaqjes së “kuajve të rinj të Trojës” në BE, të cilët mund të ndjekin shembullin e Hungarisë.
Pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia në vitin 2022 dhe dëshirës për të integruar vendet e Ballkanit Perëndimor, Brukseli ka ringjallur procesin e zgjerimit, i cili kishte ngecur për më shumë se një dekadë. Megjithë mbështetjen për zgjerimin, disa kryeqytete evropiane shprehin shqetësim se Ukraina, Moldavia ose shtetet e Ballkanit mund të minojnë parimet e sundimit të ligjit, lirisë së medias dhe pavarësisë së gjyqësorit, si dhe të afrohen me Moskën pas anëtarësimit.
Marta Kos shpjegoi se Komisioni po diskuton ide të tilla si “një periudhë tranzicioni, një lloj prove, mekanizma mbrojtës”, megjithëse këto propozime janë ende në fazat e hershme.
Në raportin vjetor të zgjerimit të Komisionit Evropian, Mali i Zi shënohet si vendi me përparimin më të madh në reformat e nevojshme për anëtarësim, i ndjekur nga Shqipëria. Maqedonia e Veriut renditet në mes, ndërsa Serbia dhe Bosnja e Hercegovina kanë performancën më të dobët.
Kos pranon se skepticizmi ndaj anëtarëve të rinj është më i madh në shumicën e kryeqyteteve evropiane sesa sugjerojnë qëndrimet zyrtare. Përvoja me kryeministrin hungarez Viktor Orbán, i cili ka lehtësuar sanksionet kundër Rusisë, ka bllokuar ndihmën ushtarake për Ukrainën dhe ka dobësuar demokracinë në vend, është një nga arsyet kryesore për këtë kujdes.
Komisioni po përgatit propozime për mekanizma më të rreptë për mbrojtjen e sundimit të ligjit dhe procedura më efektive për pezullimin e të drejtave ose përfitimeve në rast shkeljesh. Në rast të devijimeve sistematike, një shtet mund të përjashtohet nga BE-ja.
Dokumenti thekson se traktatet e ardhshme të pranimit duhet të përfshijnë “garanci më të forta kundër kthimit prapa nga angazhimet” dhe t’u kërkojnë anëtarëve të rinj ta bëjnë progresin e tyre “të pakthyeshëm”. Kjo qasje do të imponojë kushte më të rrepta për kandidatët e rinj, duke përfshirë Ukrainën dhe Moldavinë, gjë që mund të shkaktojë ankesa për standarde të dyfishta.
Hungaria tashmë ka bllokuar hapjen e “grupeve” të negociuese me Kievin dhe Kishinevin në fusha si energjia, konkurrenca dhe sundimi i ligjit. Brukseli po kërkon mënyra për të anashkaluar veton e Hungarisë duke avancuar përgatitjet teknike, ndërkohë që pret vendime politike.
Marta Kos deklaroi se nuk ka nevojë që Orbán të imponojë reformat, por që ato të zbatohen realisht. Ajo shtoi se si Ukraina ashtu edhe Moldavia kanë ende shumë punë për të bërë. Ajo theksoi se lidhja e dy vendeve në një paketë është “artificiale” dhe la të kuptohet se proceset e tyre mund të ndahen.
Kos hodhi poshtë akuzat se rregullat e reja do të krijonin “anëtarësi me dy nivele”, duke siguruar se kandidatët që respektojnë në mënyrë strikte sundimin e ligjit nuk do të përballen me kufizime.
Përveç kësaj, Komisioni dëshiron që anëtarët e ardhshëm të integrohen gradualisht në programet evropiane edhe para anëtarësimit të plotë, për shembull, përmes “Mburojës së Demokracisë” të re, një iniciativë kundër rreziqeve të rënda demokratike brenda BE-së.
“Ne arritëm ta ndalojmë Rusinë që në derën e përparme,” tha Kos, duke iu referuar rezistencës së Ukrainës, fitoreve zgjedhore pro-evropiane në Moldavi dhe mbështetjes publike për anëtarësim në rajon. “Por nëse nuk vazhdojmë me ritmin e zgjerimit, frika ime më e madhe është se rusët do të hyjnë nga dera e pasme.”