Ligji i ri për mbetjet miratohet pa sqarim financiar

Ligji i ri për menaxhimin e integruar të mbetjeve, i propozuar nga qeveria, u miratua nga mazhoranca në Kuvend pa debat dhe pa sqarime të detajuara mbi kostot financiare të zbatimit.

Ligji parashikon rikthimin e Agjencisë Kombëtare të Ekonomisë së Mbetjeve (AKEM) si një shoqëri aksionere përgjegjëse për menaxhimin final të mbetjeve në nivel kombëtar. Bashkitë do të jenë klientë të kësaj shoqërie për depozitimin dhe trajtimin e mbetjeve.

Qeveria thekson rëndësinë e ndarjes në burim, ripërdorimit, riciklimit dhe kompostimit, ndërsa roli i inceneratorëve dhe incenerimit, ku janë investuar mjete të konsiderueshme, lihet në hije.

Parimi “ndotësi paguan” nënkupton rritje të tarifave dhe kostove për menaxhimin e mbetjeve, por nuk ofrohet një faturë transparente për koston totale që do të përballojnë taksapaguesit.

Ministria e Mjedisit nuk ka dhënë përgjigje të qarta për kostot financiare që do të përballojnë bashkitë për grumbullimin dhe transportin e mbetjeve, dhe si pasojë, rritjen e tarifave vendore për qytetarët.

Ligji parashikon që Këshilli i Ministrave do të miratojë metodologjinë për llogaritjen e kostove operative dhe të shërbimit, si dhe përcaktimin e tarifave të menaxhimit të mbetjeve.

Ministri i Mjedisit, Sofjan Jaupaj, ka deklaruar se direktivat e BE-së përcaktojnë objektiva për riciklimin deri në vitin 2035 dhe se vlera financiare e investimit për infrastrukturën e nevojshme deri në atë datë është rreth 683 milionë euro. Ai gjithashtu ka përmendur mundësinë e negociatave për shtyrjen e afatit të përmbushjes së investimit përtej vitit 2035.

Sipas raportit të Ministrisë së Mjedisit, kostot vjetore për ton mbetje pritet të rriten nga 79 euro/ton në 2025 në 170 euro/ton në 2035.

Ministri Jaupaj ka theksuar se barra kryesore financiare do të mbahet nga qeveria, ndërsa bashkitë do të përballojnë një pjesë të kostove. Ai ka shtuar se qeveria po bisedon me BE-në për të siguruar fonde (kredi dhe grante) për të mbështetur infrastrukturën e re pa e ngarkuar tepër buxhetin vendor.

Raporti i Komisionit Parlamentar për Ekonominë dhe Financat konfirmon se kostot e infrastrukturës dhe operimit do të mbulohen nga krijuesi ose zotëruesi i mbetjeve, sipas parimit “ndotësi paguan”. Nevoja për financime nga buxheti i shtetit do të vlerësohet nga AKEM.

Kostot e investimit për ndërtimin e infrastrukturës dhe operimin e saj do të mbulohen nga secila zonë, nga bashkitë dhe AKEM.

Kostoja për grumbullimin dhe transferimin e mbetjeve do të jetë pjesë e buxhetit vjetor të bashkive dhe do të përballohet nga mbledhja e tarifës së pastrimit për qytetarët.

Shoqatat e bashkive dhe kryetarët e saj kanë shprehur shqetësim për vështirësitë financiare që do t’u shkaktojë ligji dhe kanë kërkuar që këto kosto të përballohen nga buxheti i shtetit përmes transfertave të pakushtëzuara.

Ligji është kontestuar nga opozita dhe shoqatat që përfaqësojnë pushtetin vendor, duke pretenduar se cënon autonominë vendore. Kritikë ka pasur edhe nga komisioni parlamentar për Evropën dhe Punët e Jashtme, për përafrim të pjesshëm me dispozitat e BE-së.

Ministria ka sqaruar se përafrimi i plotë me BE-në do të bëhet me miratimin e 12 projektvendimeve të Këshillit të Ministrave si akte nënligjore.

Reforma e menaxhimit të mbetjeve plotësohet me një nismë tjetër ligjore për “Përgjegjësinë e zgjeruar të prodhuesit”, e cila është në shqyrtim në Kuvend.