Rama me qeverinë në Itali, mediat: Bilanc për 650 milionët e qendrës për emigrantët
Kryeministri Edi Rama udhëton drejt Italisë, shoqëruar nga qeveria e tij, për një mbledhje të përbashkët mes dy kabineteve qeveritare në Romë. Mediat italiane raportojnë se diskutimet kryesore do të përqendrohen te vlerësimi i projektit prej 650 milionë eurosh për qendrat e refugjatëve.
Gazetari Giorgio Pirani vëren se kanë kaluar dy vite nga nënshkrimi i protokollit Itali–Shqipëri, marrëveshja kyçe e qeverisë italiane për “eksternalizimin” e kufijve dhe menaxhimin e emigrantëve të parregullt. Ky përvjetor shënohet nga rezultate më të ulëta se sa pritej, me kosto të larta dhe pengesa ligjore.
Në samitin dypalësh, të planifikuar për të enjten, më 13 nëntor, në Romë, pritet të bëhet një bilanc i bashkëpunimit dhe të diskutohen nisma të reja për forcimin e partneritetit strategjik mes Italisë dhe Shqipërisë.
Numrat (e ulët) dhe kostot (e larta)
Objektivi fillestar ishte ambicioz: ndërtimi i strukturave në Shqipëri me kapacitet për 3.000 persona njëkohësisht dhe përpunimin e 36.000 kërkesave për azil në vit përmes procedurave të përshpejtuara. Megjithatë, të dhënat nga Ministria e Brendshme italiane tregojnë se nga qendrat e Shëngjinit dhe Gjadrit kanë kaluar vetëm rreth një mijë persona, dhe aktualisht aty ndodhen vetëm rreth 40.
Kostot e lidhura me këtë projekt janë kolosale. Ligji i ratifikimit parashikon rreth 650 milionë euro për pesë vite. Shpenzimet kryesore përfshijnë mbi 250 milionë euro për udhëtimet e stafit italian dhe 133 milionë euro për kontratën e menaxhimit për 24 muaj. Megjithatë, kostoja reale mbetet e paqartë, pasi qeveria nuk ofron të dhëna të detajuara. Organizata ActionAid ka vlerësuar se vetëm qendra e Gjadrit, e cila ka qenë funksionale për pak ditë në vitin 2024 me 20 persona, ka kushtuar 570.400 euro.
Pengesa e gjyqtarëve dhe misteri i “vendeve të sigurta”
Projekti është përballur me refuzime nga gjyqtarët për konfirmimin e ndalimeve, kryesisht për shkak të listës së “vendeve të sigurta”, e cila është thelbësore për procedurat e përshpejtuara. Një vendim i Gjykatës së Drejtësisë së BE-së në tetor 2024 ka theksuar se siguria e një vendi duhet të vlerësohet individualisht, duke e bërë të pavlefshëm për qasjen italiane bazuar në listën e përgatitur nga ministria.
Qeveria italiane ka reaguar me dy dekrete ligjore për të forcuar listën dhe për të zhvendosur kompetencën e konfirmimit të ndalimeve drejt Gjykatave të Apelit. Megjithatë, vendime të mëvonshme të Gjykatës së BE-së kanë riafirmuar të drejtën e gjyqtarëve për të verifikuar sigurinë e kthimit në çdo rast individual.
Modeli i reduktuar dhe perspektivat e ardhshme
Për shkak të bllokimeve gjyqësore, struktura e vetme që vijon të funksionojë në Shqipëri është Qendra e Qëndrimit për Ri-atdhesim (CPR) në Gjadër, me një numër të kufizuar personash. Një problem tjetër i ngritur nga Gjykata Kushtetuese është mungesa e një kuadri ligjor të qartë për mënyrën e ndalimit dhe garancitë ligjore për emigrantët.
Kryeministrja Meloni synon që në samitin e ri Itali–Shqipëri, të shikohet drejt vitit 2026, kur hyrja në fuqi e Paktit të ri të BE-së për Migracionin dhe Azilin mund t’i kthejë “qendrat e kthimit” në një model evropian. Ndërkohë, Italia po shtyn për rishikimin e Konventave Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut, për të shmangur pengesat ligjore të projektit shqiptar, i cili dy vite pas nisjes, karakterizohet më shumë nga kostot dhe kontestet sesa nga rezultatet konkrete.