Të dhëna shëndetësore nga 27 vende evropiane: Kush flet më shumë gjuhë, plaket më ngadalë
Plakja nuk përparon me të njëjtën shpejtësi tek të gjithë. Një studim i ri sugjeron se shumëgjuhësia duket se mbron nga plakja e përshpejtuar, duke i mbajtur njerëzit që përdorin rregullisht disa gjuhë më vigjilentë.
Plakja është një proces biologjik kompleks dhe jo të gjithë e përjetojnë atë në të njëjtën mënyrë. Ndërsa disa individë mbeten mendërisht dhe fizikisht aktivë edhe në moshë të shtyrë, të tjerët shfaqin shenja të hershme të plakjes. Shkencëtarët e quajnë këtë “plakje të përshpejtuar”, ku funksionet fizike dhe mendore degradohen më shpejt se sa pritej.
Një nga pyetjet kryesore në kërkimin mbi plakjen është se cilët faktorë mund ta ngadalësojnë këtë proces, duke përfshirë dietën, aktivitetin fizik dhe angazhimin mendor. Neuroshkencat prej kohësh kanë sugjeruar se shumëgjuhësia mund të jetë një faktor mbrojtës. Personat që kalojnë rregullisht nga një gjuhë në tjetrën stërvitin mekanizmat e vëmendjes dhe kontrollit, të cilat besohet se kanë një ndikim në procesin e plakjes.
Megjithatë, deri më tani nuk ishte e qartë nëse ky efekt mund të reflektohej në mënyrë të matshme edhe në plakjen biologjike. Një studim i ri dhe i gjerë tani ofron prova të qarta se njerëzit që flasin më shumë se një gjuhë plaken më ngadalë.
Për të konfirmuar lidhjen midis shumëgjuhësisë dhe plakjes më të ngadaltë, ekipi kërkimor mori parasysh edhe faktorë të tjerë që ndikojnë në plakje, siç janë arsimi, aktiviteti fizik dhe ndikimet sociale.
Të dhëna shëndetësore nga 27 vende evropiane
Ky studim konfirmon atë që është supozuar prej kohësh në kërkimet mbi plakjen. Peter Berlit, Sekretar i Përgjithshëm i Shoqërisë Gjermane për Neurologji, përshëndeti rezultatet, duke thënë: “Ky studim konfirmon studime të tjera më të vogla, që kanë treguar se shumëgjuhësia përbën qartë një faktor mbrojtës kundër demencës.”
Studimi i ri, kryer në Trinity College Dublin dhe botuar në revistën Nature Aging, analizoi të dhënat shëndetësore të më shumë se 86,000 personave nga 27 vende të BE-së. Shkencëtarët u interesuan për të kuptuar nëse procesi i plakjes tek individët shumëgjuhësh ndryshonte në mënyrë të matshme nga ai i atyre që flisnin vetëm një gjuhë.
Për secilin person u llogarit e ashtuquajtura “moshë bio-sjelljeje”, një masë që tregon se sa funksione fizike, mendore dhe sociale kishin ndryshuar tashmë. Rezultatet treguan se njerëzit që përdorin rregullisht disa gjuhë shfaqin shenja të plakjes së përshpejtuar dukshëm më rrallë. Kjo lidhje mbeti e qëndrueshme edhe kur u morën parasysh faktorë të tjerë, si arsimi, të ardhurat apo cilësia e ajrit.
Sa më shumë gjuhë, aq më i madh efekti
Është veçanërisht interesante se efekti mbrojtës varet nga “doza”. Individët që flasin dy ose më shumë gjuhë plaken dukshëm më ngadalë se ata që flasin vetëm një gjuhë.
Mekanizmi i saktë se si shumëgjuhësia e bën trupin më rezistent ndaj plakjes nuk është ende plotësisht i qartë. Studiuesit mendojnë se “kalimi” i vazhdueshëm midis gjuhëve është një lloj “trajnimi i trurit” që mban aktive rrjetet njohëse të rëndësishme. Kjo forcon “rezervën njohëse” – aftësinë e trurit për t’u mbrojtur nga dëmtimet, veçanërisht në pleqëri.
Megjithatë, mbetet pyetja se në çfarë pike të jetës ndikon shumëgjuhësia në plakje. Michael Wagner, një profesor në Universitetin e Bonit, dy vjet më parë, në një studim me kolegen Elizabeth Kuhn, gjeti prova të efektit mbrojtës të shumëgjuhësisë. Ai theksoi në një intervistë se iniciativat kundër demencës pas daljes në pension mund të jenë të pamjaftueshme, duke sugjeruar se është ndoshta tepër vonë në atë pikë. Megjithatë, ai shtoi se është e dobishme për të moshuarit të vazhdojnë të përdorin gjuhët e mësuara dhe të qëndrojnë mendërisht dhe fizikisht aktivë.
Në studimet e ardhshme, ekipi kërkimor planifikon të shqyrtojë më në detaje se kur dhe si shumëgjuhësia ndikon në plakje, si dhe nëse ky ndikim varet nga mosha në të cilën është mësuar gjuha, apo nga niveli i aftësisë në secilën gjuhë. / DW